Erfelijke aanleg voor kanker: over deze aandoening
Wat is Erfelijke aanleg voor kanker?
Wat is deze aandoening?
Een erfelijke aanleg voor kanker wordt meestal veroorzaakt doordat er een pathogene variant (= ziekteveroorzakende verandering) in een belangrijk gen in de eicel of zaadcel, waaruit een persoon ontstaat. Soms is er naast een verhoogd risico op kanker ook sprake van andere gezondheidsproblemen of bijzondere kenmerken. Men spreekt dan van een syndroom.
Voor meer informatie hierover verwijzen we u naar de website www.erfelijkheid.nl
Hoe vaak komt het voor?
In Nederland krijgt ongeveer één op de drie à vier personen kanker, meestal bij het ouder worden. Bij ongeveer 25% komt kanker in de familie voor. Bij het ontstaan van kanker spelen zowel erfelijke als niet-erfelijke factoren een rol. In 5-10% van de gevallen is sprake van een erfelijke factor, die een sterk verhoogd risico op kanker geeft. Er worden echter steeds meer aanlegfactoren (genen) bekend, die een matig verhoogd risico op kanker kunnen geven. Een combinatie van deze factoren en/of een combinatie van een dergelijke erfelijke factor met niet-erfelijke risico factoren (zoals roken) kan ook een verhoogd risico op kanker geven.
Soorten
Onderaan deze pagina treft u links naar de verschillende erfelijke aandoeningen die op deze site beschreven zijn.
Van die soorten zijn ook beschrijvingen op de site erfelijkheid.nl:
- Erfelijke alvleesklierkanker
- Erfelijke borstkanker
- Erfelijke darmkanker
- Erfelijke eierstokkanker
- Erfelijke endocrienetumoren
- Erfelijke huidkanker
- Erfelijke nierkanker
- Erfelijke prostaatkanker
- Peutz-Jehgers syndroom
- Lynch syndroom
Meer informatie over erfelijke kanker, gevolgen voor u en overige familieleden, is te vinden op de site van Erfocentrum.
Oorzaak
Wat is erfelijkheid?
Iedere cel van het menselijk lichaam bevat 46 chromosomen, namelijk 23 chromosomenparen. Van elk paar is het ene chromosoom van de moeder (via de eicel) en het andere van de vader (via de zaadcel). De chromosomen zijn de dragers van het menselijk erfelijkheidsmateriaal en bevatten de volledige genetische informatie die noodzakelijk is voor het ontwikkelen, in stand houden en voortplanten van een mens.
Chromosomen zijn voor te stellen als lange, dunne strengen of draden, die bestaan uit een stof die DNA (desoxyribonucleïnezuur) heet. Het DNA bevat de code waarin alle erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd. Een gen is een klein stukje van het DNA dat een bepaalde eigenschap heeft. Genen bepalen al de erfelijke eigenschappen, zoals de kleur van het haar en de ogen. Verder zorgen de genen ervoor dat bepaalde eigenschappen overgaan van ouder op kind (overerven). Genen kunnen ook een rol spelen bij de aanleg voor een bepaalde aandoening.
Hoe ontstaat (erfelijke) kanker?
Het lichaam maakt constant nieuwe cellen aan om verouderde of beschadigde cellen te vervangen. Dit gebeurt door celdeling: uit één cel ontstaan twee nieuwe, die zich ook weer delen enzovoort. Soms gaat er wat mis tijdens de celdeling of door invloeden van buitenaf en kan er in een gen in één cel een verandering ontstaan. Dit wordt een variant genoemd.
Normaal gesproken controleert het lichaam dit proces heel goed dankzij zogenaamde DNA-reparatiesystemen. Maar met het ouder worden of bij blootstelling aan veel schadelijke stoffen kunnen varianten in het DNA zich in een cel opstapelen. Als er teveel pathogenen (=ziekteveroorzakende) varianten in één cel ontstaan, kan deze cel kwaadaardig worden en ontstaat kanker. In dit geval zitten de varianten alleen in de beschadigde lichaamscellen. Als deze niet in de eicel of zaadcel zitten, worden ze niet doorgegeven aan kinderen.
Bij erfelijke aanleg voor kanker zit een pathogene variant wél in de ei- of zaadcellen. Dan kan ze dus wél worden doorgegeven aan kinderen. Er is dan sprake van een erfelijke aanleg voor kanker.
Symptomen en gevolgen
Wanneer kan sprake zijn van erfelijke kanker?
Dit geldt bijvoorbeeld als:
- u zelf of een familielid op ongebruikelijk jonge leeftijd kanker heeft gekregen.
- u meerdere keren kanker heeft gekregen.
- u een familie heeft waar kanker veel voorkomt.
- er bij u sprake is van bepaalde combinaties van kanker, bijvoorbeeld borst- en eierstokkanker of darm- en baarmoederkanker.
Maatschappelijke gevolgen
Een erfelijke aanleg voor kanker kan maatschappelijke gevolgen voor u hebben. Denk hierbij aan het afsluiten van (hoge) hypotheken of een arbeidsongeschikheidsverzekering.
Voor meer informatie over de maatschappelijke gevolgen verwijzen we u naar de website www.erfelijkheid.nl.
Gevolgen voor kinderen en keuzes bij een kinderwens
Veel aanlegfactoren voor kanker erven ‘autosomaal dominant’ over. Dit betekent dat kinderen van iemand met een aanleg voor kanker een risico hebben van 50% om deze aanleg te erven. Een genetische test om te bepalen of een kind een aanleg geërfd heeft, wordt doorgaans aangeboden vanaf een leeftijd waarop dit medische consequenties heeft (bijvoorbeeld wanneer controles worden geadviseerd). Vanaf 16 jaar kan een kind zelf beslissen of het op een aanleg onderzocht wil worden.
Een erfelijke aanleg kan ook gevolgen hebben voor keuzes die mensen maken ten aanzien van kinderwens. Deze keuzes zijn heel persoonlijk en kunnen ook per aanleg verschillen. Voor meer informatie over deze gevolgen en keuzemogelijkheden kunt u naar de relevante pagina hierover op de website www.erfelijkheid.nl gaan.
Gevolgen voor overige familieleden
Als de aanleg in een familie bekend geworden is, is het mogelijk familieleden op deze aanleg te onderzoeken. Diegenen die de aanleg geërfd hebben, krijgen zo nodig uit voorzorg controles of operaties aangeboden. Op de website van www.erfelijkheid.nl staat ook informatie over hoe je familieleden kunt informeren over erfelijke aanleg voor kanker.
