Levertransplantatie

Een levertransplantatie is een ingrijpende operatie waarbij een zieke, niet goed werkende lever wordt verwijderd. De zieke lever wordt vervangen door een nieuwe lever, die op dezelfde plaats zal worden teruggeplaatst. Deze operatie wordt ook wel een “orthotope levertransplantatie” genoemd.

Een levertransplantatie duurt ongeveer 6 tot 8 uur, dit verschilt wel van persoon tot persoon. Door de zieke lever te vervangen door (een deel van) een gezonde donorlever, verbetert de kwaliteit van leven van de patiënt.

De lever

De lever is een groot orgaan in het lichaam en weegt ongeveer 1200 tot 1500 gram. Een lever ligt in de rechterbovenbuik.

De belangrijkste functies van de lever zijn:

• De lever zorgt ervoor dat 24 uur per dag suiker beschikbaar is, hoewel wij een beperkt aantal malen per dag eten.
• De lever speelt een belangrijke rol bij de stolling van het bloed.
• De lever zorgt voor de opbouw, opslag en afbraak van energierijke stoffen.
• De lever zorgt voor het onschadelijk maken van allerlei giftige stoffen, zoals onder andere geneesmiddelen en alcohol.
• De lever maakt gal aan. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat vetten en vetoplosbare vitamines uit de voeding gehaald kunnen worden.

Wanneer is een levertransplantatie noodzakelijk?

De lever is een orgaan dat niet te vervangen is door therapieën of medicijnen. Als de lever stopt met werken, komt het lichaam in levensgevaar en is de enige oplossing een levertransplantatie. 

Wanneer de lever niet goed werkt en zijn taken niet meer voldoende kan uitvoeren, kunnen de volgende verschijnselen en klachten ontstaan:

• ernstige vermoeidheid, zwaktegevoel en futloosheid
• geelzucht
• jeuk
• donkere urine
• ontkleurde ontlasting
• bewustzijnsstoornissen, verwardheid en coma
• ophoping van vocht in de buik (ascites)
• het braken van bloed (door scheuren van spataderen in de slokdarm)
• bloedingsneiging

Een levertransplantatie is in deze levensbedreigende situatie de enige oplossing.

Wat is de levensverwachting na een levertransplantatie?

• 1-jaarsoverleving: meer dan 90%. Dit betekent dat 1 jaar na de levertransplantatie, 90% van de patiënten in leven zijn
• 5-jaarsoverleving: 80%. Dit betekent dat 5 jaar na de levertransplantatie, 80% van de patiënten in leven zijn
• 10-jaars overleving: 70%. Dit betekent dat 10 jaar na de levertransplantatie, 70% van de patiënten in leven zijn

Aan de hand van landelijk vastgelegde voorwaarden wordt bepaald of iemand in aanmerking komt voor levertransplantatie. Deze voorwaarden zijn:

• er is sprake van een eindstadium leverziekte
• er is geen andere behandeling meer mogelijk
• er is een beperkte levensverwachting
• er zijn geen andere, ernstige lichamelijke aandoeningen die een bezwaar vormen voor een transplantatie
• er is geen actief alcohol- en drugsgebruik
• de patiënt begrijpt wat een levertransplantatie inhoudt en is ook in staat om te voldoen aan de leefregels na de operatie

Leeftijdsgrens van een donor en patiënt bij levertransplantatie

• Levende donoren: 55 jaar
• Overleden donoren: geen maximale leeftijd
• Ontvanger (patiënt): geen absolute leeftijdsgrens. Ongeveer 70 jaar, afhankelijk van de lichamelijke conditie en algemene gezondheid van de patiënt

Aan een levertransplantatie zijn risico’s verbonden. Een levertransplantatie een ingrijpende en grote operatie. Na de operatie kunnen er problemen ontstaan. Er bestaat onder meer kans op nabloeding, gallekkage, of trombose in een belangrijke leverslagader (arterie hepatica). Bijna iedere patiënt zal één of meerdere complicaties doormaken na de transplantatie, zoals een infectie of afstoting.

Er is voornamelijk in de eerste 4 weken het risico van infectie en van afstoting van de lever door het lichaam. Op de langere termijn zijn er de bijwerkingen van de medicijnen die u moet blijven gebruiken om afstoting blijvend te voorkomen.

De afgelopen jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest, waardoor de resultaten van de levertransplantaties sterk zijn verbeterd. Bekijk de cijfers en overige informatie over levertransplantaties in het Erasmus MC Transplantatie Instituut.

De oproep en voorbereiding

De maag-, darm- leverarts van het transplantatieteam belt de patiënt op als er een donorlever beschikbaar is. De patiënt moet dan binnen twee uur in het ziekenhuis zijn. Vervolgens worden er een aantal voorbereidende onderzoeken gedaan, waaronder een hartfilmpje (ECG), neus- en urinekweken, een longfoto en uitgebreid bloedonderzoek.

Vanaf het moment dat de patiënt in het ziekenhuis is aangekomen, kan het nog een aantal uren duren voordat de operatie plaatsvindt. De lever moet namelijk vervoerd worden naar het Erasmus MC en de chirurg moet de lever inspecteren. Het is mogelijk dat de chirurg de donorlever afkeurt na de inspectie. Dit betekent dat de levertransplantatie niet door kan gaan.

De operatie

De levertransplantatie operatie wordt uitgevoerd door één of twee levertransplantatie chirurgen. De levertransplantatie duurt gemiddeld 6 tot 8 uur. 

De operatie vindt onder volledige narcose plaats. Voordat de narcose wordt toegediend, wordt de patiënt op de bewakingsapparatuur aangesloten en krijgt de patiënt een infuus in de hand of arm. Tegen het einde van de operatie zal de chirurg een aantal drains inbrengen voor het afvoeren van wondvocht in de dagen na de operatie. Ook wordt via de neus een sonde ingebracht voor het toedienen van vloeibaar voedsel in de eerste tijd na de operatie.

De operatie zal in drie fases worden uitgevoerd.

• Fase 1: Allereerst zal de chirurg de zieke lever verwijderen. Hiervoor wordt de buik geopend door een snede te maken onder de ribben. De chirurg neemt de bloedvaten van en naar de lever en galweg door en verwijdert naast de lever ook de galblaas.
• Fase 2: De tweede fase begint met het door de chirurg voorbereiden van alle bloedvaten op het plaatsen van de donorlever, waarna de donorlever wordt geplaatst. Zodra er bloed door de nieuwe lever stroomt, eindigt deze fase.
• Fase 3: In de laatste fase van de operatie wordt de galweg van de donorlever op de eigen galweg aangesloten.

De Intensive Care afdeling (IC)

Na de operatie wordt de patiënt naar de Intensive Care afdeling gebracht. Hier kan de patiënt langzaam wakker worden. Gemiddeld blijven patiënten ongeveer 1 tot 3 dagen na de operatie op de Intensive Care afdeling. Hier wordt onder andere de hartslag, bloeddruk en zuurstofgehalte in het bloed constant gecontroleerd. Nu begint de herstelperiode.

De verpleegafdeling (Transplantatie unit)

Als het medisch verantwoord is, wordt de patiënt overgeplaatst van de Intensive Care naar de transplantatieafdeling. Op de verpleegafdeling ligt de focus op het herstel van de operatie, de revalidatie en de voorbereiding op het ontslag. Gemiddeld blijven patiënten 2 tot 3 weken op de verpleegafdeling. Als er complicaties optreden moeten patiënten langer blijven.

Het ontslag

Wanneer de lever goed werkt en de bloedwaarden stabiel blijven, gaat het levertransplantatieteam het ontslag plannen. De patiënt mag weer naar huis. Na het ontslag blijven patiënten onder intensieve begeleiding en controle staan van het transplantatieteam.

Zo worden patiënten in de eerste periode na de transplantatie zeer regelmatig gecontroleerd op de polikliniek HPB & Levertransplantatie. Op de polikliniek wordt bloed- en urineonderzoek gedaan. Ook wordt de werking van de nieuwe lever zo goed in de gaten gehouden. Het aantal bezoeken wordt in de loop van de tijd afgebouwd, uiteraard afhankelijk van de uitslagen van de onderzoeken.

Zie hieronder het schema voor polikliniekbezoeken na levertransplantatie

Jaarcontrole

Jaarlijks vindt een grote controle plaats. De jaarcontrole bestaat uit onder andere een röntgenfoto van de borst, uitgebreid bloed- en urineonderzoek, een hartfilm en bloeddrukmeting, afspraak op de life-style polikliniek, medicatiepolikliniek en bij de MDL-arts.

Life-style polikliniek

Zie de video hieronder voor meer informatie over de life-style polikliniek voor mensen met een donorlever.

Medicijngebruik na levertransplantatie

Patiënten slikken na een levertransplantatie vaak een veelvoud aan medicijnen. Het Erasmus MC heeft als enige ziekenhuis in Europa een speciale apotheker die levertransplantatiepatiënten begeleidt. In deze film geven Midas Mulder (apotheker) en Caroline den Hoed (MDL-arts) enkele handvatten om het gebruik van de medicatie makkelijker en duidelijker te maken.

Wij zijn het grootste levertransplantatiecentrum van Nederland. Hier worden de meeste levertransplantaties in Nederland uitgevoerd. Elk jaar doen wij gemiddeld 85 levertransplantaties bij volwassen patiënten met een ernstige leverziekte. Bekijk de cijfers en overige informatie over levertransplantaties in het Erasmus MC Transplantatie Instituut.

Wij doen wetenschappelijk onderzoek om meer inzicht te krijgen in de transplantatieprocedure en het verloop van de levertransplantatie. Met deze kennis hopen wij onze patiënten een nog betere behandeling en zorg te kunnen bieden.

Om het onderzoek mogelijk te maken, vragen wij aan onze patiënten toestemming voor de afname van bloed en van weefsel tijdens de levertransplantatie operatie. De bloedafname wordt ook op de polikliniek verricht, zowel vóór als ná transplantatie. Het bloed en het (lever)weefsel worden bevroren bewaard. Dit maakt het mogelijk om later een test te herhalen of een nieuwe test te doen in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Het geven van uw toestemming is geheel vrijblijvend.

Medicijnstudie

Ook worden binnen het Erasmus MC regelmatig medicijnstudies gedaan. Er komen steeds nieuwe medicijnen bij die gebruiksvriendelijker zijn en steeds minder bijwerkingen hebben. De levertransplantatie-coördinator kan daarom toestemming vragen voor deelname aan een medicijnenstudie. Ook deelname aan dit soort onderzoeken is geheel vrijwillig.

Lees en bekijk de ervaringsverhalen van patiënten die een levertransplantatie hebben ondergaan in het Erasmus MC Transplantatie Instituut.

• Patrick (22) kan weer écht leven na leverdonatie van zijn vader

De afdeling Hepatologie van Erasmus MC heeft een prachtige, ontroerende korte documentaire laten maken over levende levertransplantatie binnen een jong gezin. Bekijk de documentaire hieronder.