Radiotherapie - Veelgestelde vragen en bijwerkingen

De veelgestelde vragen en bijwerkingen in deze informatie gelden in het algemeen voor alle behandelingen met radiotherapie. Er is ook informatie beschikbaar met veelgestelde vragen en bijwerkingen die gericht zijn op: blaaskanker, borstkanker, endeldarm- en anuskanker, kanker van de hersenen, kanker in het hoofd-hals gebied, long- en slokdarmkanker, prostaatkanker en kanker in het bekkengebied van de vrouw.

Vermoeidheid is een bijwerking die regelmatig voorkomt. We raden u aan om zolang het mogelijk is uw normale dagritme aan te houden en uw conditie op peil te houden. Het ontstaan van andere bijwerkingen hangt af van de plaats van het bestralingsgebied. Bijwerkingen vinden meestal plaats op de plekken waar u wordt bestraald. Deze bijwerkingen ontstaan in de loop van de bestralingsperiode en verdwijnen meestal geleidelijk 2 tot 5 weken na de laatste bestraling. De radiotherapeut bespreekt met u hoe u het best kunt omgaan met de bijwerkingen en schrijft soms medicijnen voor om de klachten te verminderen.

Is kanker besmettelijk?
Nee, kanker is absoluut niet besmettelijk en is dus ook niet overdraagbaar tijdens het vrijen.

Word ik radioactief door de bestralingsbehandeling?
Nee, u wordt niet radioactief van de bestralingsbehandelingen die we uitvoeren bij het specialisme radiotherapie van het Erasmus MC Kanker Instituut. U bent dan ook niet gevaarlijk voor kleine kinderen of zwangere vrouwen.

Mag ik bij kinderen en zwangere vrouwen in de buurt komen?
Ja, tijdens de bestralingsperiode mag u gewoon bij kinderen en zwangere vrouwen in de buurt komen. U wordt niet radioactief door de bestralingsbehandelingen. Als u ook een behandeling met chemotherapie ondergaat, dan gelden mogelijk andere adviezen. Overleg dit met uw internist-oncoloog.

Mag ik iemand meenemen tijdens mijn bezoek aan de radiotherapeut?
Ja, bij de gesprekken met de radiotherapeut mag u iemand meenemen. Dit raden we zelfs aan. Zo kunt u de informatie later nog eens samen doorspreken.

Waarom moet ik tijdens het polibezoek weer een lichamelijk onderzoek ondergaan?
Door een lichamelijk onderzoek krijgt de radiotherapeut een betere indruk van uw lichamelijke conditie. Soms is dat nodig. Een lichamelijk onderzoek kan ook nodig zijn om te bepalen hoe we u bestralen.

Moet ik stoppen met het innemen van mijn bloedverdunners?
Tijdens de voorbereidingsperiode vóór de bestraling is het soms nodig om tijdelijk te stoppen met het innemen van bloedverdunners. Bijvoorbeeld bij het plaatsen van markers. De radiotherapeut bespreekt dit met u.

Wanneer wordt er een bestralingsmasker gemaakt?
Bij bestraling van het hoofd-halsgebied en de nek maken we altijd een bestralingsmasker. Hiermee kunnen we zo nauwkeurig mogelijk bestralen. Ook bij bestraling van armen en benen maken we vaak gebruik van een masker. Vanwege de beweeglijkheid van deze lichaamsdelen is het belangrijk om ze goed vast te maken. Het masker is een hulpmiddel dat ervoor zorgt dat u steeds in dezelfde houding ligt tijdens de bestraling. Het houdt geen stralen tegen.

Waarom maakt radiotherapie weer een CT-scan?
De CT-scan die we hier maken, hebben we nodig voor het maken van uw behandelplan. Hiermee bepalen we de plaats die we moeten bestralen en de richtingen waarin we bestralen.

Krijg ik een uitslag van de CT-scan die voor radiotherapie wordt gemaakt?
Nee, u krijgt geen uitslag. Deze CT-scan maken we alleen om een behandelplan voor u te kunnen maken.

Waarom moet ik juist een volle of een lege blaas hebben tijdens de CT-scan of tijdens de bestraling?
Als we uw blaas bestralen, moet hij zo leeg mogelijk zijn. Hierdoor krijgen de organen in de buurt van de blaas zo min mogelijk straling.

Bij een prostaat- of endeldarmbestraling bijvoorbeeld willen we uw blaas juist niet bestralen. Een volle blaas verplaatst zich gedeeltelijk buiten het bestralingsgebied en krijgt zo min mogelijk straling. Ook de dunne darm wordt door de volle blaas zo ver mogelijk buiten het bestralingsgebied geduwd.

Waarom krijg ik tatoeagepuntjes en zijn ze blijvend?
In sommige gevallen is het noodzakelijk om tatoeagepuntjes aan te brengen. Door deze markeerpuntjes kunt u bij iedere bestraling op precies dezelfde manier gaan liggen als op de voorbereidende CT-scan. Hierdoor kunnen we u steeds op dezelfde plaats bestralen. We brengen zo min mogelijk markeerpuntjes bij u aan. De tatoeagepuntjes verdwijnen na verloop van tijd.

Doet bestralen pijn?
Het bestralen zelf doet geen pijn. U voelt, ruikt of ziet er niets van.

Mag ik iemand laten meekijken tijdens de bestraling?
Begeleiders van patiënten mogen in het kader van de patiëntveiligheid niet meekijken in de behandelruimte en mogen niet mee naar de bedieningsruimte. Uitzondering hierop zijn ouders van kinderen, een tolk of als er extra ondersteunende hulp nodig is.

Waarom duren sommige bestralingsbehandelingen zoveel weken?
We geven iedere dag een klein onderdeel van de totale bestralingsdosis, hierdoor geven we de goedaardige cellen de kans om te herstellen. Ook beperken we hiermee de bijwerkingen zoveel mogelijk. Kwaadaardige cellen kunnen minder goed herstellen en worden na iedere bestraling verder afgebroken.

Zegt de duur van de bestralingsperiode iets over de ernst van mijn ziekte?
Nee, de periode van de behandeling zegt niets over de ernst van uw ziekte. Het aantal bestralingen wordt bepaald door het doel van de bestraling, de soort bestraling, de soort tumor en de plaats van de bestraling. De radiotherapeut bepaalt voor elke patiënt apart de duur van de bestralingsperiode.

Waarom zijn er voor de ene patiënt veel meer bestralingen nodig dan voor de andere?
De hoeveelheid bestralingen wordt bepaald door het doel van de bestraling, de soort bestraling, de soort tumor en de plaats van de bestraling. De radiotherapeut bepaalt dit voor iedere patiënt apart.

Krijg ik iedere keer dezelfde hoeveelheid straling of wordt de bestraling steeds sterker?
Meestal dienen we iedere dag dezelfde hoeveelheid straling toe. Het is wel zo dat u in de loop van de bestralingsperiode meer bijwerkingen kunt krijgen. Dit komt doordat u steeds meer bestralingen achter de rug heeft en de totale hoeveelheid straling in het bestralingsgebied steeds hoger wordt.

Kan ik per ongeluk teveel straling krijgen?
Dat is bijna onmogelijk. Vóór de bestralingsbehandeling controleren verschillende deskundige medewerkers op meerdere momenten de hoeveelheid straling die we toedienen tijdens uw behandeling. Tijdens de bestraling maken we foto's om te controleren of uw ligging hetzelfde is als die op de CT-scan. Alle controles die we kunnen doen om de bestraling goed te laten verlopen, voeren we uit.

Wat gebeurt er als het bestralingsapparaat stuk gaat?
Om storingen te voorkomen, controleren we alle toestellen om de paar weken. Daarnaast krijgen alle bestralingstoestellen elke 3 maanden een grote onderhoudsbeurt. Mocht een toestel onverhoopt toch kapot gaan tijdens de behandeling, dan proberen we het zo snel mogelijk te repareren. We nemen het toestel pas weer in gebruik als verschillende technici alles hebben gecontroleerd.

Mag de behandeling worden onderbroken bij een storing?
Het kan geen kwaad als uw behandeling bij een storing even wordt onderbroken. Als dat nodig is, verplaatsen we u naar een ander, vergelijkbaar, bestralingstoestel.

Zijn er verschillen tussen de bestralingstoestellen?
Elk toestel heeft een eigen naam en specifieke eigenschappen maar de meeste toestellen zijn uitwisselbaar. Aan de hand van het behandelplan kijken we op welk toestel we u het best kunnen bestralen.

Is behandeling met het cyberknife niet beter?
Nee, de straling van het cyberknife is hetzelfde als de straling van de andere bestralingstoestellen. Het cyberknife is alleen geschikt voor bepaalde tumoren. De radiotherapeut beoordeelt welk bestralingstoestel voor uw tumor het meest geschikt is.

Wie komt in aanmerking voor behandeling met het cyberknife?
De cyberknife is een bestralingsmachine die is gemonteerd op een robotarm. Het is alleen geschikt voor specifieke type tumoren. De radiotherapeut beoordeelt op welk bestralingstoestel we u behandelen.

Als ik veel klachten heb door de behandeling, kan ik dan stoppen?
Het niet de bedoeling om de bestralingsbehandeling voortijdig af te breken. Om het beste resultaat te krijgen is het bijzonder belangrijk de complete behandeling met zo min mogelijk vertraging uit te voeren. Alleen als er zeer ernstige bijwerkingen ontstaan, kan uw radiotherapeut besluiten om de bestralingsbehandeling tijdelijk of definitief te stoppen.

Vallen mijn haren uit door de bestraling?
Haaruitval komt alleen voor op de plekken waar we u bestralen. Denk bijvoorbeeld aan het haar op uw hoofdhuid, baardhaar, okselhaar of schaamhaar. Meestal begint het haar uit te vallen vanaf 3 weken na de start van de bestraling. Het herstel van de haargroei kan tot een paar maanden duren. Afhankelijk van de stralingsdosis komt het haar in sommige gebieden niet meer terug of is het dunner dan voorheen.

Word ik misselijk van de bestraling?
Als we u bestralen op de (boven)buik kunt u misselijk worden. Uw radiotherapeut informeert u hierover en geeft u eventueel medicijnen tegen de misselijkheid. Ook bij bestraling van de hersenen kunt u misselijk worden. In dat geval vertelt u dit direct aan uw radiotherapeut, die bekijkt of u medicijnen nodig heeft om deze klachten te verminderen.

Kan ik problemen met de ontlasting krijgen door de bestralingsbehandeling?
Bij bestraling op uw buik en in het gebied van het bekken kan uw ontlastingspatroon veranderen. De ontlasting kan vaker en in kleinere hoeveelheden komen. Het kan dunner worden en soms samengaan met bloed of slijm. Dit verbetert meestal vanaf 2 tot 4 weken na de laatste bestraling.

Kan ik problemen krijgen met plassen door de bestralingsbehandeling?
Bij bestraling op uw onderbuik en in het gebied van het bekken kan uw plasgedrag veranderen. U moet vaker kleine beetjes plassen, zowel 's nachts als overdag. Soms ontstaat er een branderig gevoel bij het plassen. Bij mannen kan de urinestraal minder krachtig worden. Dit verbetert meestal vanaf 2 tot 4 weken na de laatste bestraling.

Kan ik onvruchtbaar raken door de bestralingsbehandeling?
Dit is afhankelijk van de plaats waar we u bestralen. Als we u bestralen in het gebied van de onderbuik, dan is dit een zeer reële mogelijkheid. Overleg dit met uw behandelend arts.

Kan ik iets doen aan de vermoeidheid?
Vermoeidheid is een bijwerking die regelmatig voorkomt. We raden u aan om zolang het mogelijk is uw normale dagritme aan te houden en uw conditie op peil te houden. Dit doet u bijvoorbeeld door dagelijks te wandelen of te fietsen. Na de bestralingsbehandeling is vermoeidheid ook een veel voorkomend probleem. Er zijn revalidatieprogramma's waarvoor u in aanmerking kunt komen. U kunt dit bespreken met uw radiotherapeut.

Hoe verzorg ik mijn huid tijdens de bestralingsperiode?
Als de huid intact is, mag u de huid insmeren met een crème die u al gebruikt, tenzij de radiotherapeut anders adviseert. Hiermee kunt u de bestralingsreactie van de huid niet voorkomen, maar het kan prettig aanvoelen. Als uw huid erg geïrriteerd is of kapot gaat, schrijft de radiotherapeut een zalf voor.

Heb ik speciale voeding nodig tijdens de bestraling?
Nee, u moet gevarieerd en gezond eten. Bij misselijkheid of diarree is het soms zinvol om bepaalde producten achterwege te laten. Lees meer over voeding bij kanker op www.KWF.nl, de website van KWF Kankerbestrijding.

Moet ik supplementen nemen tijdens de bestraling?
Als u gezond en gevarieerd eet, is dat niet nodig. Neem tijdens de bestralingsbehandeling nooit op eigen initiatief supplementen, maar overleg eerst met uw behandelend arts.

Kan ik tijdens de bestraling mijn eigen medicijnen blijven gebruiken?
Meestal kunt u tijdens de bestralingsperiode uw eigen medicijnen blijven gebruiken; overleg bij twijfel altijd met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog.

Moet ik stoppen met roken?
Roken kan de effectiviteit van de bestralingsbehandeling nadelig beïnvloeden en bovendien meer bijwerkingen veroorzaken. Stoppen met roken is dan ook een zeer dringend advies. Vraag uw huisarts om hulp en kijk op de websites SineFuma, ikstopnu.nl en op rokeninfo.nl van het Trimbos-instituut. Hier kunt ook een folder downloaden over stoppen met roken.

Mag ik alcohol drinken?
U kunt beter geen alcohol drinken tijdens uw bestralingsperiode. Of anders maximaal 1 glas per dag. Alcohol is namelijk slecht voor uw gezondheid.

Mag ik doorwerken tijdens de bestralingsperiode?
U mag doorwerken als uw werk u energie oplevert en als uw werkzaamheden te combineren zijn met het bestralingsschema. Dit is ook afhankelijk van de beperkingen die eventuele bijwerkingen opleveren. Overleg altijd even met uw behandelend arts. Wij adviseren u om in overleg met uw werkgever op therapeutische basis te werken.

Mag ik autorijden tijdens de bestralingsperiode?
Ja, u mag autorijden tijdens de bestralingsperiode, tenzij u erg moe bent, of niet geconcentreerd genoeg bent om te rijden. U moet lichamelijk ook in staat zijn om te rijden. Als uw hersenen worden bestraald, gelden er andere regels en moet u met uw behandelend arts overleggen. Bij gebruik van sommige medicijnen, zoals morfine, moet u altijd overleggen met uw behandelend arts of u mag autorijden.

Mag ik zwemmen of naar de sauna?
We raden dit af, met name in de laatste weken van de bestraling, tot enkele weken na de bestraling. Het kan een eventuele huidirritatie verergeren. Als u het heel graag wilt, bespreek het dan met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog.

Hoe verzorg ik mijn huid tijdens de bestralingsperiode?
Als de huid intact is, mag u het dun insmeren met een crème die u al gebruikt. Tenzij de radiotherapeut anders adviseert. Door de huid in te smeren kunt u een bestralingsreactie van de huid niet voorkomen, maar het kan wel prettig aanvoelen. Als de huid erg geïrriteerd is, of kapot gaat, schrijft de radiotherapeut een zalf voor. Let op: Smeer vanaf een uur voor de bestraling geen crème of zalf.

Wanneer mag ik met mijn bestraalde huid weer in de zon?
U mag weer in de zon zodra uw huid is hersteld. Vanwege de kans op het ontstaan van pigmentvlekken en huidkanker adviseren wij u om de bestraalde huid niet teveel aan de zon bloot te stellen. Ook moet u altijd een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor op het bestraalde gebied blijven smeren en voorkomen dat uw huid verbrandt door de zon.

Mag ik de griep- en/of coronavaccinatie als ik wordt bestraald?
U kunt gewoon de griep- en/of coronavaccinactie krijgen tijdens de bestralingsbehandeling. Krijgt u ook chemotherapie? Overleg dan eerst met uw internist-oncoloog.

Mag ik seksueel actief zijn in de behandelperiode?
Ja, u moet er wel voor zorgen dat u tijdens of vlak na de bestraling niet zwanger raakt of een zwangerschap veroorzaakt.

Moet ik een condoom gebruiken tijdens het vrijen?
Er is geen sprake van radioactiviteit, maar om een zwangerschap te voorkomen raden wij het gebruik van een condoom aan. Indien dit niet van toepassing is, dan hoeft dit niet. Als u ook een behandeling met chemotherapie krijgt, overleg dan met uw internist-oncoloog.

Mag ik na de bestraling zwanger raken of iemand zwanger maken?
Als u na de behandeling een kinderwens heeft, overleg dit dan altijd met uw behandelend arts. Tot die tijd moet u veilig vrijen en zorgen dat u niet zwanger raakt of iemand zwanger maakt. Als u of uw partner tijdens de behandeling toch zwanger raakt, neem dan direct contact op met uw radiotherapeut.

Kan ik onvruchtbaar raken door de bestralingsbehandeling?
Dat kan, maar is afhankelijk van de plaats waar we u bestralen. Als we u bestralen in het gebied van de onderbuik, dan is dit een zeer reële mogelijkheid. Overleg dit met uw behandelend arts.

Kan ik het tijdstip van de bestraling zelf bepalen?
Nee, in principe worden de bestralingsafspraken gemaakt door de secretaresse. Het tijdstip van de bestraling kan per dag wisselen, omdat dit afhankelijk is van beschikbaarheid van personeel en onderhoud van de apparatuur. In uitzonderingsgevallen, bij voorbeeld bij andere dringende afspraken binnen het ziekenhuis, is overleg mogelijk.

Kan ik kiezen op welke locatie ik word bestraald?
In principe niet. Op basis van de behandeling die u krijgt en de beschikbaarheid van de apparatuur, maken we de keuze op welke locatie de behandeling plaatsvindt. In Rotterdam of in Dordrecht. Als de mogelijkheden van de apparatuur dit toelaten houden we uiteraard rekening met de reisafstand. Soms kunt u op een locatie wat verder bij u vandaan sneller worden bestraald. Dan kiezen liever voor die locatie, omdat we het belangrijk vinden dat u snel wordt geholpen.

Wordt het vervoer naar en van de bestralingsbehandeling vergoed?
Tijdens de bestralingsbehandeling kunt u in aanmerking komen voor een vergoeding van het vervoer per taxi of per eigen vervoer. Hiervoor moet u toestemming vragen aan uw ziektekostenverzekeraar.
Vraag bij uw ziektekostenverzekeraar het formulier ‘aanvraag vergoeding zittend vervoer’ aan. Vul dit formulier in en vraag uw radiotherapeut om uw medische gegevens in te vullen. Op de laatste dag van uw bestraling kunt u bij de informatiebalie van radiotherapie een overzicht vragen van alle bestralingsafspraken. Dit overzicht stuurt u samen met het formulier naar uw zorgverzekeraar.

Mag ik een bestralingsdag overslaan?
Alleen bij onderhoudsdagen van het bestralingstoestel (revisiedagen) slaat u een dag over. Dit is een geplande vrije dag. U kunt niet zomaar een dag tussendoor vrij krijgen behalve na overleg met de radiotherapeut. Ook bij ziekte vragen wij u eerst te overleggen met een van de laboranten van het bestralingstoestel.

Waarom moet ik wel of niet bestraald worden op een feestdag?
Het is de bedoeling dat we uw bestralingsbehandeling binnen een bepaalde periode afronden. De duur van deze bestralingsperiode is per tumorsoort verschillend. Daarom is het soms noodzakelijk om ook op feestdagen te bestralen. De radiotherapeut beoordeelt of we u tijdens feestdagen doorbehandelen.

Moet ik voor mijn bestraling in het ziekenhuis worden opgenomen?
Voor uitwendige bestraling hoeft u meestal niet opgenomen te worden. Voor inwendige bestraling vaak wel. De radiotherapeut vertelt u van tevoren of u moet worden opgenomen.

Bij wie kan ik met mijn vragen terecht?
Tijdens de dagelijkse bestraling kunt u uw vragen stellen aan de laboranten. Als dat nodig is, verwijzen zij u door naar de radiotherapeut. Daarnaast krijgt u een aantal vaste afspraken met de radiotherapeut op de polikliniek om te kijken hoe het met u gaat en om specifieke vragen te stellen.

Kan ik bij dringende vragen buiten kantoortijden telefonisch contact opnemen met de radiotherapeut?
Voor dringende vragen buiten kantoortijden kunt u contact opnemen met het Erasmus MC via het algemene telefoonnummer. U vraagt dan naar de dienstdoende radiotherapeut.

Bent u bij ons onder behandeling en heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen over bijwerkingen, over de bestralingsbehandeling of medische vragen? Neem dan contact op met het secretariaat van uw behandelende radiotherapeut.

Tijdens uw bezoek aan onze afdeling kunt u de vragen ook stellen aan uw behandelend arts, de verpleegkundige of de radiotherapeutisch laborant.

Patiëntinformatiecentrum Oncologie (PATIO)

Het patiëntinformatiecentrum is er voor iedereen die met kanker te maken krijgt, als patiënt of naaste. Het informatiecentrum bevindt zich aan de Zimmermanweg en is geopend van maandag t/m vrijdag van 8.00 - 16.30 uur. Telefoon: (010) 704 12 02. Mail: patio@erasmusmc.nl Voor alle mogelijkheden en activiteiten: www.erasmusmc.nl/kankerinstituut/patio. Kijkt u ook eens naar het ervaringsverhaal van Joris:

De afdeling radiotherapie is bereikbaar via onderstaande telefoonnummers:

Tijdens kantooruren:

• (010) 704 13 14 (algemeen secretariaat radiotherapie)

Afspraak plannen:

• (010) 704 15 38 (patiëntenplanning radiotherapie)

Met dringende vragen buiten kantoortijden neemt u contact op via het algemene telefoonnummer en vraagt u naar de dienstdoende radiotherapeut.

• (010) 704 0 704