Klinisch fysicus Radiotherapie

Klinische fysica speelt een sleutelrol in de discipline Radiotherapie, een zich snel ontwikkelend vakgebied, waarin gewerkt wordt met technisch zeer geavanceerde apparatuur (software en hardware).

De klinisch fysicus is als medisch specialist eindverantwoordelijk voor het correct functioneren van deze software en hardware. Zo worden met grote regelmaat kwaliteitsmetingen uitgevoerd aan de bestralingsapparatuur en voert de fysicus afschermingsberekeningen uit. Een klinisch fysicus is ook verantwoordelijk voor de klinisch-fysische ondersteuning van patiëntbehandeling. Hierbij wordt nauw samengewerkt met laboranten en met de behandelend radiotherapeut.

Nadat een behandelplan is opgesteld voert de fysicus meerdere controles uit om te garanderen dat de patiënt ook daadwerkelijk volgens dit plan wordt behandeld.

Om de kwaliteit van deze patiënthandeling te verbeteren spelen klinisch fysici een voortrekkersrol bij de ontwikkeling, aanschaf en implementatie van nieuwe bestralingstechnieken en apparatuur. Ook hierbij wordt nauw samengewerkt met (klinisch) fysici, radiotherapeuten en laboranten.

De afdeling Radiotherapie van het Erasmus MC is door de Stichting Opleiding Klinisch Fysicus (OKF) erkend als opleidingsinstelling voor klinisch fysici met als subspecialisme radiotherapie. Het gaat hierbij om een vierjarige, post-doctorale opleiding, die bestaat uit een basisdeel en een deel specifiek gericht op radiotherapie. De tijd die wordt besteed aan beide delen is vergelijkbaar.

Rondt de student de opleiding met succes af, dan volgt inschrijving als klinisch fysicus in het register van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica (NVKF).

De afdeling Radiotherapie in het Erasmus MC is één van de grootste bestralingsafdelingen in Nederland.

De afdeling beschikt over 12 lineaire versnellers (waaronder robotversnellers), brachytherapie- en hyperthermievoorzieningen. Er is veel aandacht voor de ontwikkeling en implementatie van nieuwe bestralingstechnieken. Daarnaast heeft de afdeling een breed-georiënteerd en vernieuwend onderzoeksprogramma op het gebied van hoge-precisie adaptieve radiotherapie, geautomatiseerde behandelplanoptimalisatie, robotische radiotherapie, moleculaire radiobiologie, hyperthermie en protonentherapie.

Tevens participeert het Erasmus MC, samen met het LUMC en TU Delft, in Holland PTC, een behandelcentrum voor protonenbestraling.

De klinisch fysicus in opleiding krijgt een grote vrijheid om met deze mogelijkheden het opleidingsprogramma naar eigen voorkeur inhoud en vorm te geven.

Binnen de sector klinische fysica zijn Dr. Ir. Maarten Dirkx  (opleider) en Dr. Joan Penninkhof  (plaatsvervangend opleider) primair verantwoordelijk voor de verzorging van de opleiding tot klinisch fysicus. Binnen projecten zal echter ook nauw worden samengewerkt met andere klinisch fysici, fysisch medewerkers, technici, IT specialisten, artsen en laboranten binnen de afdeling Radiotherapie.

Opleidingsplaatsen worden jaarlijks rond september toebedeeld aan de verschillende opleidingsinstituten in Nederland. De opleiding kan vervolgens, bij voorkeur, in de eerste helft van het daaropvolgende kalenderjaar worden gestart.

Om toegelaten te kunnen worden tot de opleiding moet een aspirant klinisch fysicus een doctoraal- of ingenieursexamen fysica aan een Nederlandse universiteit met goed gevolg hebben afgelegd, of een door de Stichting OKF gelijkwaardig gewaardeerde universitaire opleiding. Bij voorkeur heeft de kandidaat daarnaast een promotie afgerond. 

Gedurende de opleiding hebben klinisch fysici in opleiding een betaalde aanstelling aan het Erasmus MC.

Basisdeel

Het basisdeel is gelijk voor alle vier subspecialismen waarin klinisch fysici werkzaam zijn:

• algemene klinische fysica
• radiologie en nucleaire geneeskunde
• audiologie
• radiotherapie

Naast onderwerpen als anatomie, pathologie en fysiologie, medische statistiek, management en organisatie van de gezondheidszorg, ontwikkel je de competenties die relevant zijn voor je toekomstig functioneren als klinisch fysicus, zoals samenwerken, communicatie, management en sociaal bewustzijn. Om hieraan invulling te geven vinden gezamenlijke clusterscholingen plaats met klinische fysici in opleiding vanuit alle subspecialismen in Zuid-Holland en loop je stages bij de drie subspecialismen buiten de radiotherapie. 

Kennis en vaardigheden Radiotherapie

Radiotherapeutische kennis en vaardigheden verkrijgt de student door:

• 'on the job' training
• deelname aan projecten met fysici, artsen en laboranten, rondom de introductie van nieuwe en optimalisatie van bestaande behandelmethodes en -apparatuur
• het volgen van interne en externe cursussen, waaronder een opleiding tot coördinerend deskundige in de stralingsveiligheid
• bezoek aan scholingsbijeenkomsten georganiseerd door de NVKF
• internationaal congresbezoek
• stages bij andere radiotherapeutische instituten (Haaglanden Medisch Centrum, Holland PTC en/of Leids Universitair Medisch Centrum)
• het verrichten van wetenschappelijk onderzoek en het publiceren van de resultaten

Enkele voorbeelden van projecten die in de afgelopen jaren door klinisch fysici zijn uitgevoerd tijdens hun opleiding:

• Ontwikkeling en evaluatie van op deep learning gebaseerde autosegmentatie van CTs

• Bepaling van een pseudo-CT ten behoeve van radiotherapie dosisplanning op basis van MRI (project binnen een internationaal consortium)

• Gebruik van automatisch plannen ten behoeve van pre-selectie van hoofd-hals patiënten voor protonentherapie

• Gebruik van automatisch plannen voor optimalisatie van de bestraling van Hodgkin patiënten 

Voor meer informatie kun je ook contact opnemen met:

Dr. ir. Maarten Dirkx, opleider Klinische Fysica Radiotherapie, telefoon (06) 50 00 17 08 of (010) 704 13 17, of kijk op de website van de stichting OKF. 

Vacatures voor klinisch fysici in opleiding worden onder andere gepubliceerd op onze vacaturesite.